Zespół metaboliczny
W środowisku medycznym od dawna istnieje pojęcie opisujące choroby powiązane z otyłością, czyli tak zwany zespół metaboliczny. Zwany dawniej zespołem X, polimetabolicznym, zespołem insulinooporności czy zespołem Raevena. Jest to zbiór wzajemnie powiązanych ze sobą czynników zwiększających istotnie ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, miażdżycy oraz ich powikłań naczyniowych. To grupa dolegliwości, które towarzyszą nadwadze i otyłości, mogą prowadzić do schorzeń, takich jak:
- udar mózgu
- nadciśnienie tętnicze,
- miażdżyca
- cukrzyca typu 2
- zawał serca oraz choroba niedokrwienna serca
- dna moczanowa (podagra)
- nowotwory
- zakrzepica żylna, żylaki
- zwyrodnienia stawów, kręgosłupa
- bezdech senny
- nieżyt i wrzody żołądka
Cechy charakterystyczne dla zespołu X przedstawiono w tabeli:
| Parametr | Wartość |
| Otyłość brzuszna (obwód w talii) Kobiety Mężczyźni |
> 88 cm* (80 cm)** > 102 cm* (94 cm)** |
| Stężenie trójglicerydów w surowicy krwi | ≥ 150 mg/dl |
| Stężenie cholesterolu HDL Mężczyzna Kobieta |
< 40 mg/dl < 50 mg/dl |
| Ciśnienie tętnicze krwi | ≥ 130/ ≥85 |
| Glikemia na czczo | ≥ 110 mg/dl* (≥ 100 mg/dl)** |
*Według Adult Treatment Panel III
**Według International Diabetes Federation (IDF) – wartości graniczne dla populacji europejskiej
Według ATP III zespół metaboliczny rozpoznaje się przy współistnieniu trzech lub więcej nieprawidłowości podanych w tabeli. Natomiast IDF do rozpoznania zespołu X konieczne jest stwierdzenie otyłości brzusznej ze współistnieniem dwóch ww czynników z tabeli.
Czy zatem istnieje jedna, pierwotna przyczyna rozwoju zespołu metabolicznego. Kwestia ta zostaje nierozstrzygnięta. Wielu badaczy uważa, że to otyłość jest odpowiedzialna za powstanie składowych zespołu metabolicznego, inni natomiast uważają, że pierwszoplanową role odgrywa insulinooporność. Zjawisko insulinooporności polega na tym, że tkanki obwodowe, do których dociera z krwią insulina, aby ułatwić wykorzystanie glukozy przez ich komórki, są jakby głuche na jej działanie. Jednym słowem mówiąc nie rozpoznają one sygnału związanego z obecnością insuliny, gdyż mają otworzyć swoje kanały, by glukoza mogła dotrzeć do ich wnętrza. Na początku organizm przełamuje tę oporność poprzez wydzielanie coraz to większej ilości insuliny. Jej stężenie zwiększa się – dochodzi do hiperinsulinemii – co w konsekwencji doprowadza do pogorszenia zdrowia. Sprzyja to rozwojowi nadciśnienia tętniczego i zaburzeń gospodarki tłuszczowej. W końcu trzustka nie jest w stanie wytworzyć odpowiedniej ilości insuliny i cukier zamiast wnikać do komórek pozostaje we krwi, co powoduje podwyższenie jego poziomu, gdyż z czasem przeobraża się to wcukrzyce typu II.
Zespół metaboliczny wiąże się również z częstszym występowaniem niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Wiąże to się również ze zwiększeniem stresu oksydacyjnego co powoduje dysfunkcje komórek wyściełających naczynia krwionośne, co prowadzi do ich uszkodzenia i jest jedną z częstszych przyczyn rozwoju chorób sercowo – naczyniowych. Zachorowalność jest znacznie większa niż u osób bez zespołu metabolicznego. Insulinooporność jest przyczyną natężonej lipolizy tkanki tłuszczowej, a w konsekwencji zwiększa się napływ kwasów tłuszczowych do wątroby. Hiperinsulinemia sprzyja kumulacji tłuszczu w wątrobie, gdyż obniża syntezę VLDL, a więc utrudnia „wypływ” tłuszczu z wątroby. Dletego dochodzi do niealkoholowego stłuszczeniem wątroby.
Przyczyny zachorowania na zespół metaboliczny
- Jedną z głównych przyczyn jest nieprawidłowy styl życia. W trwających przez okres 9 lat badań ARIC (Atherosclerosis Risk in Communitiet) zaobserwowana, iż w tak zwanym zachodnim stylu odżywiania się jest związany z większym ryzykiem zachorowalności na zespół metaboliczny. Dieta taka obfituje w czerwone mięso, produkty smażone i wysoko przetworzone, rafinowane produkty węglowodanowe, a ubogie w warzywa i owoce, ryby oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Wykazano także zły wpływ napoi słodkich i gazowanych na naszą dietę co również przyspiesza rozwój zespołu X. Wysokie spożycie cukrów sprzyja rozwojowi otyłości, hipertrójglicerydemii i oporności na insulinę.
- Drugą również ważną przyczyną zespołu metabolicznego jest siedzący tryb życia. Brak aktywności fizycznej prowadzi do otyłości oraz zwiększa ryzyko rozwoju insulinooporności. Warto tutaj wspomnieć, że przeciętny Polak większość czasu spędza przed telewizorem. Taki tryb życia łącznie z nieprawidłowym odżywianiem, stwarza ogromne ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego.
Diagnostyka zespołu metabolicznego
Zdiagnozowanie pacjenta z zespołem metabolicznym nie jest takie oczywiste. Istnieje wiele podobnych do siebie objaw. Możne dojść do poważnych powikłań ze strony układu krążenia, zawału serca czy też udaru mózgu. Dlatego tak bardzo ważne jest wczesne wykrycie i wdrożenie leczenia, w którym najważniejszym elementem jest wdrożenie zmiany stylu życia i zwiększenie aktywności fizycznej. Właściwe odżywianie i uporanie się z problemami nadwagi w wielu przypadkach przywraca nam zdrowie, a nawet ratuje ŻYCIE.
Dlatego odzyskaj równowagę metaboliczną, uporaj się z nadwagą i trwale zmień nawyki żywieniowe.
Bibliografia:
- prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, Praktyczny podręcznik dietetyki, Instytut żywności i Żywienia, 2010.
- Darwin Deen. Metabolic Syndrome: Time for Action Am. Fam. Physician., 2004
Czytaj więcej: Zioła w insulinooporności i cukrzycy