Hashimoto

Ze względu na rolę hormonów tarczycy w regulacji metabolizmu, spoczynkowa przemiana materii u pacjentów ulega obniżeniu wraz ze spadkiem funkcji tarczycy, stąd też możliwy wzrost masy ciała wynikający z nadmiernego spożycia energii.

Z powodu silnego związku pomiędzy rozwiniętą tkanka tłuszczową, a natężeniem stresu oksydacyjnego, procesów zapalnych i autoimmunologicznych oraz często występująca nadwaga lub otyłość w chorobie Hashimoto związanych z nadmiernym stresem. Ważnym elementem dietoterapii jest indywidualnie określona wartość energetyczna. Powinna ona uwzględniać nasz tryb życia i  aktywność fizyczną, którą zaleca się zwiększyć w przypadku nadwagi, otyłości aniżeli wprowadzać drastyczne diety.

Dieta w Hashimoto powinna być przeciwzapalna. Ważnym elementem całej terapii jest utrzymanie prawidłowego poziomu żelaza, witaminy B12 oraz ferrytyny. Ponieważ przy niedoczynności tarczycy spada spoczynkowa przemiana materii to dieta powinna być na początku mniej kaloryczna by nie dopuścić do nadmiaru kilogramów. Kolejnym istotnym elementem diety jest interakcja z lekami. Warto na to zwrócić uwagę i obserwować zachodzące reakcje leków z żywnością przyjmowana przy współistniejących chorobach. Mogą one ograniczyć biodostępność składników odżywczych bądź też wpływać na metabolizm (np. aktywność cytochromu P450) w sposób konieczny do uwzględnienia przy tworzeniu diety. Niedoczynność tarczycy jak i Hashimoto często prowadzi do zaparć. Przyczyną jest zbyt mało wypijanej wody jak i za mało błonnika w jadłospisie czyli składnika, który karmi dobre bakterie. Sama niedoczynność tarczycy może powodować zaburzenia w perystaltyce jelit, prowadząc do problemów, prowadząc do problemów z wypróżnianiem się , więc należy zwrócić uwagę między innymi na odpowiednie spożycie wody oraz błonnika, które to u pacjentów z Hashimoto jest zbyt niskie.

NIEDOBORY W HASHIMOTO

BIAŁKO jest bardzo ważne przy chorobie Hashimoto, gdyż hormon FT 3 i FT4 składają się z białka, a dokładniej z aminokwasu tyrozyny, która jest endogenna, a także z jodu. Dlatego warto w pierwszym etapie choroby zadbać o odpowiednia podaż białka, bo ono przyczynia się do napędzania naszego metabolizmu (blisko 25%), odbudowuje i regeneruje mięśnie. Wspomnę też, że odpowiednia ilość białka w diecie zapobiega jednemu z przykrzejszych objawów niedoczynności tarczycy czyli wypadaniu włosów!

Jednym z istotniejszych założeń diety terapeutycznej jest spożywanie odpowiednio dużej ilości białka, spełniając tym dzienne zapotrzebowanie w stanie choroby. W Hashimoto zwiększenie spożycia białka pełnowartościowego z produktów nieprzetworzonych (mięso, ryby, jaja) może być pomocne w redukcji masy ciała. Niedożywienie białkowe nasila niedobór jodu i uszkadza gruczoł tarczycy, aczkolwiek zmiany tego typu obserwuje się głównie u niedożywionych dzieci. Mino wszystko u pacjentów z Hashimoto z niedożywieniem kaloryczno-białkowym częściej może występować podwyższone TSH niż u pacjentów prawidłowo odżywionych, co wynika z naturalnej adaptacyjnej reakcji organizmu na niedobór białka i energii.

ŻELAZO rzadszym, lecz także notowanym niedoborem w chorobie Hashimoto jest niedobór żelaza. Częstym skutkiem tego stanu jest anemia, która (choć nie wynika z samej choroby) staje się najczęściej przyczyną współistniejącej choroby trzewnej prowadzącej do zaburzeń wchłaniania także innych składników nie tylko żelaza. Żeby żelazo się prawidłowo wchłaniało niezbędna jest obecność witaminy C. Witaminę tą znajdziemy między innymi w zielonych warzywach (natce pietruszki, brokułach, malinach, cytrusach czy papryce). Ważne także jest ograniczenie tych produktów, które przyczyniają się do utrudniania wchłaniania żelaza, takich jak związki fitynowe oraz nadmierne spożycie białka, cynku i wapnia w diecie.

Żelazo jest niezbędne w produkcji hormonów tarczycowych, a jego niedobór blokuje aktywność peroksydazy tarczycowej, do czego żelazo jest niezbędne. Zbyt niska podaż żelaza do organizmu może powodować spadek stężenia T3 oraz wzrostu TSH. Anemia zatem może zwiększyć ryzyko choroby tarczycy, a poprawa stanu odżywiania żelazem w przypadku jego niedoboru poprawia funkcjonowania tarczycy.

JOD – pierwiastek ten znajduje się w składzie chemicznym tarczycy pod postacią tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3) i jest niezbędnym składnikiem w procesie ich wytwarzania.  Zarówno ważny dla tarczycy jak i dla całego organizmu, a także u kobiet w ciąży do rozwoju układu nerwowego u płodu. Niedobór jodu jest czynnikiem sprzyjającym powstawaniu wola tarczycowego, ale nadmierne jego spożycie, już nawet w ilości 1 mg dziennie może powodować osłabienie funkcji tarczycy i wystąpienia efektu Wolffa – Chaikoffa. efekt ten definiuje zjawisko spadku frakcji tarczycy w odpowiedzi na wchłanianie większej ilości jodu po jego podaniu, a następnie powrotu do normalnej syntezy tyroksyny i trójjodotyroniny w czasie kilku dni. Dlatego zalecana jest indywidualna suplementacja jodem ustalona przez endokrynologa. Nie spożywaj na własna rękę jodu, bo może się okazać, że u ciebie nie jest to wskazane, a więc może tez przyczynić się do postępu choroby. Przy niedoborze jodu wole tarczycowe powodują rozrost tarczycy, a zbyt duża ilość jodu działa toksycznie na nasze komórki.

WITAMINA D w naszym organizmie pochodzi z dwóch źródeł:

• endogennego, którym jest skóra, gdzie witamina D powstaje przy udziale promieni słonecznych oraz
• egzogennego, którym jest żywność.

Bogatym źródłem witaminy D są tłuste ryby (sardynki, łosoś, dorsz), grzyby zwłaszcza suszone w słońcu oraz tłuste produkty mleczne. Jest kluczowa w chorobach autoimmunologicznych , ponieważ jest uważana za prohormon, czyli podpowiada nam jak układ odpornościowy ma pracować. Nie jesteśmy w stanie uzupełnić sama dietą niedoborów witaminy D. Ma wpływ na poprawę tolerancji glukozy, co istotne jest w walce z cukrzycą, insulinoopornością, wspomagając Hashimoto i otyłość.

CYNK to składnik białek recepturowych trójjodotyroniny. Cynk to silny antyoksydant, który wykazuje działanie przeciw zapalne,, pomaga w utrzymaniu prawidłowej funkcji układu immunologicznego oraz metabolizm tłuszczów, białek i węglowodanów. Wchłanianie cynku do organizmu hamuje  nadmiar błonnika pokarmowego, kwas szczawiowy, miedź, żelazo niehemowe i tityniany. Dobrym źródłem cynku są:wątroba, sery podpuszczkowe, mięso i jaja. Mniej znajdziemy w pestkach dyni, orzechach, otrębach nasionach strączkowych czy też w kakao.

SELEN to składnik enzymów związanych z gospodarką hormonalna tarczycy. Długotrwały niedobór selenu przyczynia się do złej przyswajalności jodu, co nasila objawy niedoczynności tarczycy oraz może powodować uszkodzenia w wyniku stresu oksydacyjnego.

WITAMINA B12 niedobór tej witaminy prowadzi między innymi do niedokrwistości (tzw. złośliwej), ma charakter autoimmunologiczny i często współistnieje w stanie zapalnym tarczycy. W chorobach tarczycy obserwujemy często zaburzenie wydzielania kwasu solnego w żołądku oraz stany zapalne błony śluzowej jelit.  Wtedy witamina B12 ma problem z wchanianiem sie do naszego organizmu. Warto jest kontrolować poziom witaminy B12, w przebiegu chorób wynikających z autoagresji oraz zadbać o prawidłową podaż jej w diecie, korzystając z takich składników jak mieso, jaja, ryby czy produkty mleczne. Czasami wskazana jest suplementacja.

Wszelka suplementacja w przypadku dużych niedoborów powinna być skonsultowana z lekarzem. Mahan i współpr. (2012) proponują rozważenie suplementacji w ilościach:

• selen (L-selenometionina) 75-200 μg/dzień
• cynk (cytrynian cynku) 10 mg/dzień
• jod (w niedoczynności tarczycy bez choroby Hashimoto) 150 μg/dzień
• witamina D (D3, czyli cholekalcyferol) 400 IU/dzień
• witamina E (bursztynian d-alfa tokoferolu) 100 IU/dzień
• witamina C 100-150 μg/dzień

Produkty wolotwórcze (goitrogenne)

Są to substancje zawarte w wielu warzywach, które wiążą się z jodem upośledzając cząsteczki hormonów tarczycy. Substancje te znajdują się:

• kapusta, brokuł, rzepa, kalafior, brukselka
• kasza jaglana, rzepak, gorczyca, soja
• jarmuż, szpinak, brukiew, rzodkiewka, bataty
• orzechy arachidowe
• truskawki, brzoskwinie, gruszki
• zielona herbata gdyż może wykazywać działanie wolotwórcze i osłabiać pracę tarczycy

Fantastycznym rozwiązaniem by zmniejszyć interakcje woli nawet około 30 % jest obróbka termiczna przygotowywanych składników. Gotowanie bez przykrycia przez 5-10 minut czy też kiszenie doprowadza do zmniejszenia substancji wolotwórczych. Również krojenie, mrożenie czy płukanie powoduje wymywanie tych substancji. Wymienione składniki zawierają dużo cennych witamin i minerałów, więc ograniczenie ich w diecie jest wskazane tylko u osób ze stwierdzonym niedoborem jodu.

Dieta bez laktozy i glutenu

Są dwie szkoły odnośnie stosowania diety prawidłowo zbilansowanej pod kontem białka, tłuszczu i węglowodanów, czy też dieta bez laktozy czy glutenu? Dla jednego dieta dobrze zbilansowana będzie się dobrze sprawdzać, bo dostarczy wszystkich niezbędnych witamin i minerałów, natomiast dla innego dieta bez laktozy i glutenu będzie przynosić oczekiwane rezultaty. Zatem należy słuchać własnego organizmu. Jeżeli nie służy ci laktoza bo po niej czujesz się źle, masz gazy czy wzdęcia, po prostu nie spożywaj jej. Z drugiej zaś strony nadmiar laktozy i glutenu może wywołać inne choroby autoimmunologiczne.

Eliminacja laktozy

W chorobie Hashimoto częściej obserwuje sie nietolerancję laktozy czyli cukru mlecznego, który występuje w mleku  i jego pochodnych. Interwencja ta jest tym ważniejsza u osób przyjmujących lewotyroksynę, gdyż laktoza obniża jej wchłanialność i wymusza stosowanie większych dawek leku. Stąd też przyjmujący go pacjencji powinni wykonać test tolerancji laktozy i w razie potrzeby ją wyeliminować.

Eliminacja glutenu

Dieta bez glutenu w stanie zapalnym tarczycy nie została naukowo potwierdzona. To co wiadomo to to, że wśród osób chorych na Hashimoto częściej występuje zachorowalność na celiakie czyli chorobę trzewną. Przyczyną tego stanu rzeczy upatruje się w zachodzących reakcjach krzyżowych między gliadyną, a antygenami tarczycy, a także możliwym występowanie przeciwciał przeciw gliadynie u nieceliakialnych pacjentów z autoimmunologiczną chorobą tarczycy. Gluten jest składnikiem czasem koniecznym do wyeliminowania z diety pacjenta ze wzgledu na występowanie u chorego innych chorób współistniejących. W tym celu należy wykonać badania.

12 produktów zdrowej diety przeciwzapalnej

• awokado
• borówki
• chia
• imbir
• kurkuma
• seler
• żurawina
•  papaja
• orzechy włoskie
• czerwona kapusta
• brokuły (gotowane)
• olej lniany

Hashimoto jest chorobą układu odpornościowego.
Poza dietą i suplementacją ważnym elementem jest SEN.

Czytaj więcej:Hashimoto na luzie

Bibliografia:

1. M. Jarosz. Praktyczny podręcznik dietetyki – Instytut Żywności i Żywienia, 2010
2. M. Makarowska. Hashimoto na widelcu – Feeria, 2019