Cukrzyca ciążowa to jedna z różnych postaci choroby, bo oprócz niej wyróżniamy jeszcze cukrzycę typu I (insulinozależną) oraz cukrzycę typu II (w tej postaci komórki beta trzustki zachowują zdolność do wytwarzania insuliny). Z problemem cukrzycy ciążowej w swojej praktyce w ostatnim czasie spotykam się coraz częściej i ku mojemu zaskoczeniu nawet w bardzo wczesnym stadium ciąży. Lekarze ginekolodzy coraz częściej wysyłają swoje pacjentki na test obciążenia glukozą OGTT. Jest to 3 punktowy test polegający na wypiciu 75 g glukozy i zbadaniu poziomu cukru (tabela poniżej).
Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej na podstawie wyników 75 g OGTT według IADPSG 2010 i WHO 20131
| Czas wykonania oznaczenia | Stężenie glukozy w osoczu |
| mg/dl mmol/l | |
| na czczo | 92-125. 5,1 – 6,9 |
| 60. minuta | ≥180 ≥ 10,0 |
| 120. minuta | 153-199 8,5 – 11,0 |
Cukrzyca ciążowa może być zjawiskiem przemijającym, po porodzie zazwyczaj ustępuje, może także utrzymywać się po porodzie w postaci trwałej cukrzycy. Najczęściej po porodzie wartości glikemii powracają do normy. Szybkie rozpoznanie choroby jest bardzo istotne dla zdrowia dziecka i matki.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) cukrzyca ciążowa jest rozumiana jako zaburzenie tolerancji węglowodanów stwierdzone po raz pierwszy w czasie trwania ciąży. Leczenie cukrzycy ciążowej nie należy do prostych, gdyż powszechny jest lęk lekarzy przed tym, że farmakologia może zaszkodzić nie tylko matce ale też dziecku. Po zdiagnozowaniu choroby, zaleca się leczenie niefarmakologiczne czyli wprowadzenie odpowiedniej diety i dopiero w momencie nieustabilizowania poziomów glukozy we krwi wprowadza się insulinoterapię. Oczywiście decyzja o podjęciu leczenia insuliną też nie jest łatwa zarówno ze strony pacjentki jak i lekarza prowadzącego ciążę. Jednak ta grupa kobiet nie należy do opornych i łatwo akceptuje każdą zaproponowana formę leczenia, doskonale rozumiejąc, że właściwe prowadzenie zwiększa szanse na prawidłowy przebieg porodu i urodzenie zdrowego dziecka.
Poniżej przedstawiam zalecenia WHO, które obowiązują w Polsce od 2013 roku, zgodnie z którymi hiperglikemię rozpoznaną po raz pierwszy w ciąży powinno się klasyfikować jako cukrzycę w ciąży (tabela nr 1) oraz GDM (tabela nr 2).
Tabela nr 1
| Cukrzycę w ciąży rozpoznaje się, jeśli jest spełnione przynajmniej 1 z ogólnych (dotyczących całej populacji) kryteriów rozpoznania cukrzycy: 1) glikemia na czczo ≥7,0 mmol/l (126 mg/dl) lub 2) glikemia w 2. godzinie 75 g doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT ) ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl), lub 3) glikemia przygodna ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl), której towarzyszą objawy kliniczne hiperglikemii. |
Tabela nr 2
| Cukrzycę ciążową (GD M) rozpoznaje się, gdy jest spełnione przynajmniej 1 z następujących kryteriów: 1) glikemia na czczo 5,1–6,9 mmol/l (92–125 mg/dl) 2) glikemia w 1. godzinie OGTT ≥10 mmol/l (≥180 mg/dl) 3) glikemia w 2. godzinie OGTT 8,5–11 mmol/l (153–199 mg/dl). |
Niezmiernie ważnym elementem tej choroby jest to, że pomimo ustąpienia jej po porodzie istnieje bardzo duże ryzyko jej powrotu w postaci cukrzycy typu II. Niemniej stwierdzenie, że 10–15 lat po cukrzycy ciążowej ryzyko zachorowania na cukrzycę jest 10-krotnie większe niż w populacji kobiet, u których ciąża przebiegała bez zaburzeń tolerancji węglowodanów, jest bardzo ważne zarówno z naukowego, jak i klinicznego punktu widzenia. Warto już od samego początku po rozwiązaniu wprowadzić odpowiednie działania, które pomogą w utrzymaniu prowidłowego funkcjonowania gospodarki węglowodanowej, co zdecydowanie uchroni przed rozwojem cukrzycy typu II. Jak powszechnie wiadomo cukrzyca jest chorobą dietozależna i od tego powinno się zacząć by w przyszłości uniknąć „słodkiej” choroby.
Czynniki ryzyka hiperglikemii w ciąży:
1) ciąża po 35. roku życia
2) w wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (>4000 g)
3) urodzenie noworodka z wadą rozwojową
4) zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie
5) nadciśnienie tętnicze
6) nadwaga lub otyłość
7) wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2
8) rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach
9) wielorództwo
10) zespół policystycznych jajników
Zapamiętaj!
- Docelowe wartości glikemii w samokontroli u kobiet ciężarnych:
na czczo i przed posiłkami: 70–90 mg/dl (3,3–5,0 mmol/l)
maksymalna glikemia w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: <120 mg/dl (<6,7 mmol/l),
między godziną 2.00 a 4.00: > 60 mg/dl (>3,3 mmol/l) - Docelowy odsetek HbA1c ≤6% (42 mmol/mol)1
Ciąża cukrzycowa jest ciążą wysokiego ryzyka ze względu na możliwość wystąpienia licznych powikłań zarówno u matki, jak i u płodu
Powikłania u matki
|
Powikłania u płodu i noworodka
|
Dieta w cukrzycy ciążowej jest niezwykle ważna, bo pomimo stosowania insulinoterapii wcale nie oznacza, że poziom glukozy we krwi będzie na właściwym poziomie. To dlatego takie ważne jest wdrożenie odpowiedniego odżywiania, które przynieść może oczekiwane rezultaty. Zatem warto zadbać o swoje i dziecka zdrowie i włączyć dietę z niskim indeksem glikemicznym, ograniczyć spożywanie czerwonego mięsa, niezdrowych tłuszczy, zwiększyć podaż białka i błonnika łatwo przyswajalnego oraz zwiększyć spożycie warzyw i owoców z niskim IG.
Bibliografia:
- Czupryniak L.: Komentarz. W: Ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 u kobiet z cukrzycą ciążową w wywiadzie – przegląd systematyczny z metaanalizą. Med. Prakt., 2020; 9: 129–134
- Szymańska-Garbacz E., Czupryniak L.: Praktyka kliniczna – diabetologia: problemy w leczeniu cukrzycy – cz. 25. „Ciąża to nie choroba!”… a ciąża cukrzycowa? Med. Prakt., 2017; 1: 89–97
Skróty: GDM (gestational diabetes mellitus) – cukrzyca ciążowa, OGTT (oral glucose tolerance test) – doustny test tolerancji glukozy, WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia